Серотонергиялық және дофаминергиялық жүйенің гендері және олардың суицидтік мінез-құлықпен байланысты полиморфизмдері

Аңдатпа

Суицидтік мінез-құлық биологиялық, психологиялық, әлеуметтік және қоршаған орта факторларының өзара әрекеттесуінен туындайтын күрделі көп факторлы құбылыс. Суицидтік мінез-құлықтың биологиялық негіздерін зерттеудің негізгі бағыттарының бірі генетикалық бейімділікті зерттеу болып табылады, бұл отбасылық, егіздік және молекулалық-генетикалық зерттеулермен расталады. Серотонергиялық (TPH1, TPH2, 5HTR2A, 5-HT1A, SLC6A4, 5-HT2C, MAOA) және дофаминергиялық (ANKK1, DRD2, COMT) жүйелердің гендері аффективті күйлер мен суицидтік мінез-құлықты реттеуде ерекше рөл атқарады. Серотонин көңіл-күйді, импульсивтілікті және стресстік реакцияны реттеуге қатысатын негізгі нейротрансмиттер болып табылады және оның теңгерімсіздігі депрессиямен және суицидтік мінез-құлық қаупінің жоғарылауымен байланысты. Дофаминергиялық жүйе, өз кезегінде, мотивацияға, когнитивтік процестерге және стресске жауап беруге әсер етеді және оның дисфункциясы импульсивтіліктің және эмоционалдық тұрақсыздықтың дамуына ықпал етуі мүмкін, бұл сонымен қатар суицидтік әрекеттер қаупін арттырады. Суицидтік мінез-құлықтың генетикалық предикторларын зерттеуге бағытталған көптеген зерттеулерге қарамастан, олардың нәтижелері қарама-қайшы болып қала береді. Сынамаларды іріктеу, генотиптеу әдістері мен статистикалық деректерді өңдеудегі айырмашылықтар, сондай-ақ эпигенетикалық механизмдердің ықтимал әсері қолда бар деректерді жан-жақты талдауды және суицид қаупінің молекулярлық негіздерін одан әрі зерттеуді талап етеді. Бұл шолудың мақсаты – соңғы 12 жылдағы (2013–2024) ғылыми жарияланымдарды талдау негізінде суицидтік мінез-құлықпен байланысты генетикалық факторлар туралы деректерді жүйелеу. Гендік полиморфизм қауымдастығын зерттеу ерте диагностиканы және алдын алудың тиімді стратегияларын әзірлеуді жеңілдетуі мүмкін.