Қазақстанның шөлді өңірлерінің Suaeda Forssk. ex J. F. Gmel. тұқымдас түрлерінің салыстырмалы анатомиялық құрылысын зерттеу нәтижелері

Аңдатпа

Мақалада Қазақстанның құрғақ аймақтарында өсетін Suaeda Forssk ex J. F. Gmel. туыс түрлерінің анатомиялық құрылымдарын зерттеу нәтижелері келтірілген. Келесі түрлердің жапырақтары мен сабақтарының құрылымының анатомиялық ерекшеліктері қарастырылады: Suaeda altissima (L.) Pall., S. acuminata (C.A. Mey.) Moq., S. linifolia Pall., S. physophora Pall. және S. microphylla Pall. Шырынды өсімдіктердің жапырақтарының анатомиялық құрылымы, атап айтқанда, шырынды (Suaeda), шырынды емес құрылымынан айтарлықтай ерекшеленеді. Оларға тән: ерекше шырындылық; етті; жапырақ жасушаларындағы мөлдірліктің жоғарылауы. Мұндай өсімдіктердің жапырақ пішіні әдетте цилиндр тәрізді келеді. Аталған түрлердің жапырақтарының анатомиялық құрылымын зерттеу нәтижелері Suaeda туысының көптеген өкілдері сияқты, олар сальзина (Salsina-type) типіне жататындығын көрсетеді. Сабақтардың анатомиялық құрылымы нақты түрлердің тіршілік формасы мен экологиясына байланысты. Палисадты мезофиллдің жасушалары ұзын пішінді жабын тінінің астында орналасуы зерттелетін түрлердің жапырақтарының анатомиялық құрылысының сипатты белгісі болып табылады. Жапырақтар мен сабақтардың анатомиялық кесінділерін сипаттау кезінде биометриялық зерттеулер жүргізілді. Туыстың галофит өкiлдерiнiң суккуленттiк сипаты олардың жаңбыр маусымы кезiнде жер бетiндегi бөлiгiнде шырын түрiндегi суды жинақтау қабiлетiне байланысты. Бұл оларға ұзақ уақыт бойы сырттан ылғал түспей тұруға мүмкіндік береді. Ылғал көбінесе сабақтарда немесе жапырақтарда жиналады. Suaeda тұқымын зерделеудің өзектілігі олардың флораның маңызды галофиттік компоненттері тобына, шөлді де, далалы да өңірлерге жататындығына негізделген. Олардың ішінде дәрілік (Suaeda microphylla Pall.), азықтық (S. altissima (L.) Pall.) өсімдіктер бар. S. linifolia, S. acuminata түрлері жиі кездеседі және антропогендік бұзылулардың индикаторлары болуы мүмкін.