Ертіс өзені жайылмасының өсімдік жамылғысының антропогендік түрленуі

Аңдатпа

Мақалада гидрологиялық режимнің антропогендік трансформациясы жағдайында Ертіс өзенінің жайығындағы жазық дала бөлігі (Павлодар Ертіс өңірі) шегіндегі өсімдік жамылғысының қазіргі жағдайы қарастырылады. Жайылма өсімдік жамылғысының негізгі кластарының ландшафттық белгіленуіне сипаттама беріледі. Жайылым, рекреация, шөп шабу, өрт, қатты тұрмыстық қалдықтармен залалдануы және т.б. түріндегі өсімдік жамылғысына антропогендік әсер ететін негізгі факторлары көрсетілген. Бүліну критерийлері мен индикаторлары әзірленді. Ботаникалық биоалуантүрліліктің сипаттамасы флораның шаруашылықта пайдалану бағыты бойынша (жемшөп, дәрілік, тағамдық, бал өсімдіктері, улы, сәндік, техникалық өсімдік түрлері) талдай отырып келтірілген. Әдеби деректерге сүйенсек, аймақтың флорасында 9 Қызыл кітапқа енген түрі бар екендігі айтылады, бірақ далалық зерттеу кезінде  Қызыл кітапқа енген тек Stipa pennata L анықталған. Ботаникалық биоәртүрлілікке әсер ететін негізгі сегіз қауіп сипатталған: өзеннің гидрологиялық режимінің өзгеруі; жайылмалы шалғындар аумағында мал жаю; құрғақ шөптің көктемгі құлауы; өзен жағасында мал жаю; бөгеттер түрінде гидротехникалық құрылыстар құру; сәндік Қызыл кітап өсімдіктерін заңсыз жинау; жайылма үстіндегі террассаларда дала ландшафттарын жырту; бөгде флораның антропогендік инвазиясы. Геоботаникалық сипаттамаларды талдау негізінде осы аймақ үшін экологиялық жағдайлардың фитоиндикаторлары (ылғалдандыру, тұздану, топырақтың химиялық және механикалық құрамы, жайылымдық жүктеме және т.б.) анықталды. Теріс антропогендік әсерді азайту, түрлік және ценотикалық биоалуантүрлілікті сақтау және климаттың өзгеруі мен Ертіс өзенінің қазіргі трансшекаралық пайдалануы жағдайында бұзылған аумақтарды қалпына келтіру тәсілдері бойынша ұсынымдар ұсынылды.