Гиперспектралды деректерді пайдалану арқылы жаздық бидай зиянкестерінің спектрлік сипаттамалары: диагностикасы және түсінің бейімделу ерекшеліктері

Аңдатпа

Гиперспектралды түсіруді пайдалана отырып, солтүстік-шығыс Қазақстанда жаздық бидаймен байланысты алты зиянкес түрінің (Chorosoma schillingii, Loxostege sticticalis, Tettigonia viridissima, Chaetocnema aridula, Calliptamus italicus және Laodelphax striatella) спектрлік сипаттамалары алғаш рет зерттелді. Бұл зерттеу осы тақырып бойынша бар болғаны бірнеше ғылыми еңбектерді толықтырады. Спектрлерді талдау жәндіктердің жарықты қалай шағылыстыратынын, беретінін және сіңіретінін көрсетті, бұл осы деректерді егістік тердегі зиянкестерді айырып тану тапсырмаларында одан әрі қолдануға мүмкіндік береді. Зерттелген түрлердің спектрі 500-780 нм аралығында болады. Жоғары шағылысу жәндіктер денесінің жеңіл және тегіс аймақтарына тән, ал қараңғы, біркелкі емес және кедір-бұдырлы бөліктер жарықты шашыратып, жалпы шағылыстыруды төмендетеді. Зерттелген үлгілердің ішінде ең жоғары шағылысу қабілеті Chorosoma schillingii түрінің үлгісінде тегіс құрылым мен жабындардың ашық түсінің үйлесуіне байланысты байқалады. Бұл сондай-ақ жақын инфрақызыл спектріндегі қарқынды шағылысумен байланысты. Ең төменгі шағылысу коэффициенті Chaetocnema aridula түрінде тіркелген, бұл оның қара пигментімен жарықты сіңірумен түсіндіріледі. Көптеген басқа түрлердің ашық түсті экзоскелетіне қарамастан, олардың шағылысу коэффициенті жабындардың күңгірт құрылымына байланысты төмен болып қалады. Жәндіктердің түсі тек өсімдік фонында жасыруға көмектесіп қана қоймай, сонымен қатар қоршаған орта жағдайларына бейімделу болуы мүмкін. Ашық түстер күн сәулесін шағылыстыруға көмектесіп, артық қызып кетуден қорғайды, ал қара түстер ультрафиолет сәулесінен қорғаныс рөлін атқаруы мүмкін. Жәндіктердің дене бөліктерінің әр түрлі түстері болуы мүмкін, бұл экологиялық жағдайларға функционалды бейімделумен байланысты.