Қазақстанның Солтүстік-Шығысындағы жаздық бидай зиянкестерінің түрлік құрамының мониторингі

Аңдатпа

Бидай дақылдарының зиянды организмдерден жоғалуын болдырмау үшін агробиоценоздардағы фитосанитарлық жағдайдың қалыптасу заңдылықтары туралы ақпаратты үнемі жаңартып отыру қажет, оның негізінде қорғаныс шаралары жоспарланып, ұйымдастырылады. Ғылыми зерттеудің негізгі мақсаты – Қазақстанның Солтүстік-Шығысындағы экологиялық-географиялық аймақтарға сәйкес (Павлодар облысының мысалында) жаздық бидайдың фитофагтарына мониторинг жүргізу. Зерттеу жүргізу кезеңінде жаздық бидай дақылдарындағы фитофагтардың өмірлік циклдерінің тактикасы мен эволюциялық-экологиялық бейімделуінің стратегиялары, олардың трофикалық байланыстары, дақылдардан станцияларға көшу жолдары және керісінше, вегетациялық кезеңнің ауа-райы жағдайларының бидайдың даму кезеңіне байланысты көбеюге, қоректенуге және олардың агроценоздардағы белсенділігіне әсері зерттелді. Алынған нәтижелер көшет кезеңінен бастап сабақтану кезеңіне дейін дәнді дақылдарды сабақты жасырын зиянкестер мен Phyllotreta vittula мекендегенін көрсетті. Сабақтану және басының масақтануы кезеңінде Schizaphis graminum, Psammotettix striatus, Trigonotylus ruficornis және Haplothrips tritici деген сияқты астық дақылдары зиянкестері басым болды. Дәннің қалыптасу-толысу және сүттеніп пісуі кезеңдеріңде екі формада (дернәсілдер мен ересектер) Haplothrips tritici және Schizaphis graminum басым болатыны анықталды. Зерттеу көрсеткендей, бидай дамуының бастапқы кезеңдеріндегі зиянкестердің көпшілігі станцияларда өсетін арамшөпті жабайы өсімдіктерде дамып, қоректеніп, кейіннен дәнді дақылдарға көшеді.

Осылайша, жаздық бидай дақылдарында жүргізілген зерттеулер Қазақстанның Солтүстік-Шығысындағы басым зиянкестер кешенін (Haplothrips tritici, Chaetocnema hortensis, Phyllotreta vittula, Trigonotylus ruficornis, Psammotettix striatus) анықтады, бірақ олардың жалпы облыстың аудандары мен әртүрлі бастамашылар бойынша таралуы біркелкі емес.