Pinus sylvestris L. түрінің өрттен кейінгі алқаптарда қалпына келуіне арналған орман өсіру жағдайлары (Аманқарағай және Қазанбасы аралды ормандары, Қостанай облысы)

Аңдатпа

Аманқарағай және Қазанбасы қарағайлы ормандарындағы ауқымды өрттерден кейінгі екінші жылы өртенген аумақтар мен орман бос жерлердегі орманды қалпына келтірудің алғашқы кезеңдері зерттелді. Нұсқалар келесідей болды: бақылау (өрттен зардап шекпеген аумақтар); өртенген аумақ (кесілген ағаштармен бірге аралас өрттен өткен орман учаскесі); күйген орман ағаштары (қалған ағаштары бар жоғарғы өрт шамамен 10 %); тазартылған өртенген аумақ (2023 жылдың көктемінде орман кесілген және жойылған аумақ). Ең сәтті орманды қалпына келтіру Қазанбасы қарағайлы орманының өртенген орман алқабында жүруде – гектарына 53,2 мың түп көшет, тазартылған өртенген аумақта – 16,4 мың/га түп көшет. Аманқарағай қарағайлы орманының тазартылған өртенген аймағында өсімдік жамылғысының сингенезі далалық типке сәйкес келеді – орман қалпына келіп жатқан жоқ. Орманды қалпына келтірудің негізгі кедергісі - ұзын тамырлы өсімдіктерден өсімдік жамылғысының пайда болуы, олардың жаңару бүршіктері 6-10 см-ден тереңірек және өрттің жоғары температурасынан зақымдалмайды. Аманқарағай мен Қазанбасының аралдық қарағайлы ормандары жағдайында шөптесін өсімдіктер ылғалға бәсекелес болып табылады, ол құрғақ даланың климаттық жағдайына жақсы бейімделген және өсіп келе жатқан ормандардың жаңаруын толығымен басуға қабілетті. Қостанай облысындағы өртенген аралдық қарағайлы ормандарды ойдағыдай қалпына келтіру орман шаруашылығы қорының экологиялық жағдайын ескерген жағдайда ғана мүмкін болады, микроклиматтық жағдайларды бағалауға ерекше көңіл бөлу қажет.